بررسی تغییرات میزان نابرابری سلسله مراتب مراقبت (شامل شیوع، آگاهی، دریافت درمان و کنترل موثر) پرفشاری خون و دیابت براساس وضعیت اجتماعی-اقتصادی خانوار در سطوح ملی و فروملی براساس داده های مطالعات پیمایش عوامل خطر بیماری های غیرواگیر (STEPs) بین سال های 1395 و 1400

مطالعه‌ی بار بیماری‌ها، سوانح و حوادث و عوامل خطر در سطوح ملی، استانی و شهرستانی، فعالیتی منظم جهت فراهم‌سازی داده های کاربردی برای سیاستگذاری نظام سلامت، مدیران اجرایی و پژوهشگران است. نتایج حاصل از این مطالعه در قالب شاخص‌های بروز ، شیوع ، مرگ ، میزان سال‌های از دست رفته به دلیل ناتوانی (YLD)، میزان سال‌های از دست رفته عمر به دلیل مرگ زودرس (YLL ) و میزان سال‌های از دست رفته به دلیل ناتوانی خواهد بود. هدف اصلی این طرح سنجش بار بیماری‌ها، سوانح و حوادث و عوامل خطر در سطوح ملی، استانی و شهرستانی طی سال‌های 2010 تا 2017 در کشور جمهوری اسلامی ایران می باشد.

سند ملی پیشگیری و کنترل بیماری های غیرواگیر و عوامل خطر مرتبط در جمهوری اسامی در بازه زمانی ۱۳۹۴ تا ۱۴۰۴ با جلب مشارکت و همکاری ذینفعان نظام سلامت کشور تدوین گردیده است و با توجه به شرایط کشور، برخی اهداف مورد نظر سازمان جهانی بهداشت، بومی سازی شده و چهار هدف به اهداف ۹ گانه WHO اضافه شده است. اهداف مشابه با اهداف سازمان جهانی بهداشت: ۲۵% کاهش در خطر مرگ زودرس ناشی از بیماریهای قلبی عروقی، سرطان، دیابت، بیماریهای مزمن ریوی حداقل ۱۰% کاهش نسبی در مصرف الکل ۳۰% کاهش نسبی در متوسط مصرف نمک در جامعه ۳۰% کاهش نسبی در شیوع مصرف دخانیات در افراد بالاتر از ۱۵ سال ۲۵% کاهش نسبی در شیوع فشار خون بالا ثابت نگه داشتن میزان بیماری دیابت و چاقی ۸۰% دسترسی به تکنولوژی ها و داروهای اساسی قابل فراهمی شامل داروهای ژنریک موردنیاز برای درمان بیماریهای غیرواگیر در بخش های خصوصی و دولتی

بیماریهای دهان و دندان شایعترین بیماریهای جوامع بشری بوده و ارتباط میان سلامت دهان و دندان و سلامت عمومی به طور مستند و علمی تایید شده است.. مطالعه بار بیماریهای کشور در سال ۸۴ نشان داد که یک درصد از کل بار بیماریهای کشور مستقیما مرتبط با بیماریهای دهان می باشد. این میزان بیانگر نقش بیماریهای دهان به عنوان ریسک فاکتور بیماریهای سیستمیک نمی باشد. برای نخستین بار در تاریخ پژوهش های سلامت ملی کشور، در مطالعه سلامت بهورزان، شاخص های سلامت دهان، آنتروپومتریک، معاینات پزشکی و آزمون های آزمایشگاهی به شکل کامل و دقیق انجام و سنجیده می شوند و نمونه ها برای مدت ۲۰ سال پیگیری خواهند شد. این مساله فرصت مناسبی را فراهم آورده تا بتوان قدرت ارتباط میان بیماریهای دهان و بیماریهای سیستمیک را سنجید. مطالعه حاضر به دنبال پاسخگویی به این پرسش مبهم در نظام سلامت کشور است که با پیشگیری و درمان بیماریهای دهان و دندان تا چه اندازه می توان از مرگ ومیر و عوارض مرتبط با بیماریهای دهان در کشور کاست. دوم این که روند تربیت نیروی انسانی دندان پزشک و بهداشتکار دهان، آیا بر تغییرات این بار منتسب تاثیری داشته است.

در سال ۲۰۱۵، ۱۹۳ کشور عضو سازمان ملل متحد (UN) دستور کار توسعه پایدار (Sustainable development) ۲۰۳۰ را تصویب کردند. این دستور کار ۱۷ هدف توسعه پایدار (sustainable development goals (SDGs)) را مشخص کرده است که خود شامل ۱۶۹ هدف جزئی تر جهت دستیابی سریع تر به (( صلح و رفاه برای مردم و کره زمین )) تا سال ۲۰۳۰ می باشد. از بین شاخص های تعریف شده برای این اهداف، در مجموع ۵۰ شاخص مرتبط به حوزه سلامت تعیین شده اند. موسسه IHME در پروژه مربوط به بار جهانی بیماری ها (GBD) به بررسی شاخص های مرتبط به حوزه سلامت SDG نیز در کنار شاخص های دیگر می پردازد. در این طرح قصد داریم تا با استفاده از داده های موجود در GBD ۲۰۲۱، به تعیین شاخص های مرتبط به SDGs در ایران بپردازیم. با وجود اینکه مطالعاتی جهت ارزیابی سیستم بهداشت ایران در نیل به SDGs صورت گرفته است، هیچکدام از این مطالعات به صورت جامع و کامل و با استفاده از یک منبع اطلاعاتی قابل استناد مانند GBD به بررسی این اهداف نپرداخته اند و بیشتر به ارائه راهکارهایی پرداخته اند که می تواند موجب پیشرفت در جهت این اهداف باشد. از طرفی ایران در حال تجربه یک دوره گذار در سلامت می باشد.

با افزایش زندگی شهرنشینی و سالمندی جامعه ، شیوع بیماری های غیرواگیر خصوصا بیماری های قلبی-عروقی و دیابت افزایش چشمگیری یافته و این روند افزایشی همچنان ادامه دارد. سندرم متابولیک بعنوان خوشه ای از عوامل خطرساز و بیماری های دیابت، فشارخون بالا، دیس لیپیدمی و چاقی، همراهی بسیار تنگاتنگی با افزایش بروز دیابت و بیماری های قلبی-عروقی دارد. با توجه به برنامه عملیاتی WHO تا سال ۲۰۲۵ برای بیماریهای غیرواگیر ضروریست که ۲۵ درصد از مرگ و میر بدلیل بیماری های غیرواگیر تا سال ۲۰۲۵ کاسته شود. این مهم نیاز به داده های دقیق و معتبر جمعیتی دارد. چرا که شناسایی دقیق میزان فراوانی و نیز روند فراوانی بیماری های غیرواگیر در جامعه، خصوصا اگر مبتنی بر داده های معتبر جمعیتی باشد، منبع اطلاعاتی موثقی برای سیاستگذاران جامعه جهت تدوین برنامه های مناسب پیشگیری از آن بیماری ها خواهد بود.

امروزه شیوع بیماری های مزمن و غیرواگیر مانند دیابت در جهان و کشور ایران رو به افزایش است و به عنوان یکی از دلایل عمده ی مرگ و میر در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه شناخته می شوند. دیابت علاوه بر بیماری های ایسکمیک قلبی، قلبی-عروقی، فشار خون بالا، نفروپاتی، نوروپاتی، رتینوپاتی، آب مروارید یا کاتاراکت و اختلالات جنسی، بار مالی و اقتصادی بسیاری نیز به بیماران تحمیل می کند. بیماری های قلبی-عروقی علت اصلی مرگ و میر در بیمان مبتلا به دیابت نوع ۲ می باشد. دستورالعمل های کالج قلب و عروق آمریکا و انجمن قلب آمریکا (ACC/AHA) توصیه کرده اند که تمامی بیماران مبتلا به دیابت در بازه ی سنی ۴۰-۷۵ سال تحت درمان با استاتین جهت پیشگیری اولیه و ثانویه بیماری های قلبی-عروقی قرار گیرند. پیش بینی می شود موارد دیابت نوع ۲ تا سال ۲۰۳۰ به ۶۴۳ میلیون نفر برسد. در حال حاضر در منطقه مدیترانه شرقی ۷۳ میلیون نفر مبتلا به دیابتند که در سال ۲۰۳۰ به ۹۵ میلیون نفر خواهد رسید. عوامل مختلفی در افزایش شیوع دیابت نقش دارند. مهمترین این علل شامل چاقی، کم تحرکی، افزایش سن و شهرنشینی است.

بررسی شیوع بیماری انسدادی مزمن ریه و آسم به صورت خوداظهاری بر اساس تشخیص پزشک در سطح کشور و استان های محل سکونت در هشتمین دوره پیمایش عوامل خطر بیماری های غیرواگیر (STEPS )و روند تغییرات آسم در سال های 1390 و 1400 چندین مرور سیستماتیک برای تخمین شیوع آسم در بین کودکان و افراد مدرسه‌ای در ایران انجام شده است و شیوع آسم در این مطالعات، از ۳.۹% تا ۱۳.۱۴% متفاوت گزارش شده است. این مطالعات بر اساس نمونه‌های کوچک محدود به شهرها یا مشاغل خاص بود که نماینده جمعیت عمومی ایران نیستند. این شکاف دانش در مورد شیوع COPD در کشور نیز صادق است . تفاوت در داده‌های مربوط به شیوع آسم،COPD و برونشیت مزمن در جمعیت ایران ممکن است بر تصمیم سیاست‌گذاران، سازمان‌های بیمه‌گر و مسئولان بهداشتی تاثیر بگذارد. علاوه بر این تا به امروز اطلاعاتی درباره چگونگی پراکندگی شیوع بیماری های تنفسی در کشور وجود ندارد.